باید به فکر زندانی به گنجایش چهار میلیون نفر باشند!

آیدا قجر

عاطفه نبوی دانشجوی کارشناسی ارشد که امسال جزءدانشجویان ستاره دار و محروم از تحصیل شده است در تاریخ 25 خرداد در تظاهرات میلیونی مسالمتآمیز بازداشت میشود و پس از 5 ماه بازداشت غیرقانونی در روز 3 آذر به جرم شرکت در راه پیمایی به 4 سال حبس تعزیری محکوم شده است. وکیل عاطفه در مصاحبه ای که پیش رو دارید با صدایی خسته می گوید: "با این احکام سنگین، روزهای سختی بر وکلا و متهمان روزهای بعد از انتخابات میگذرد" نسرین ستوده، برنده جایزه سازمان حقوق بشر بینالملل در سال 2008 است؛ با خواندن حرفهای او شاید بتوان اندکی از سختی این روزها را درک کرد.

ابتدا بفرمایید روند پروندهاز بازداشت تا کنون منطبق با قانون بوده یا خیر؟

در پروندهخانم نبوی که از روز 25 خرداد در بازداشت به سر می برند اتفاقات غیرقانونی زیادی رخ داده است از جمله دستگیری ایشان غیرقانونی بوده است و هیچ حکم بازداشتی در پرونده اش به چشم نمیخورد؛ بعد از آن هم مرجع بازداشت کننده موظف است ماهی یکبار بازداشت را تمدید یا فک بازداشت کند. این روند را هم باید به متهم ابلاغ کند تا اگر متهم به بازداشت خودش اعتراض دارد به او فرصت اعتراض بدهند؛ ولی هیچیک از این اتفاقات نیفتاده و خانم نبوی در حال حاضر به طور غیرقانونی در بازداشت به سر می برد.

شایع است که عاطفه نبوی در گذشته فعالیت هایی داشته که بابت آن محاکمه شده و یا فعالیت سیاسی بستگان او بر پرونده اش تأثیر گذاشته؛ نظر شما چیست؟

عاطفه سالها پیش به دلیل اتهامات دیگری به 4 ماه زندان تعلیقی محاکمه و محکوم شده بود و آن اتهامات هیچ ربطی با این پرونده ندارد. پس از آن در جنبش زنان و دانشجویان فعال بود و هیچ ارتباطی با سازمانهای خارج از کشور نداشت ولی از میان بستگان و اقوام ایشان کسانی در سازمان های مختلف سیاسی فعالیت داشته اند.

البته سابقهقبلی عاطفه در صدور این حکم بسیار دخیل بوده، ولی این دخالت دادن کاملا غیرقانونی است. او یکبار به دلیل اتهامات قبلی محاکمه و محکوم شده و مدت آن حکم سپری شده، حالا اگر دوباره کسی به اتهام جدیدی بازداشت میشود و اتهام جدید به قبلی ربط داده می شود این به لحاظ قانونی و منطق حقوقی در هیچ سیستم حقوقی ای پذیرفته نیست؛ بنابراین به طرق مختلف، حقوق عاطفه نبوی نادیده گرفته شده است.

حکم دادن به یک متهم با در نظر گرفتن بستگانی که فعالیت سیاسی دارند از چه جایگاه حقوقی برخوردار است؟

مهمترین مساله ای که در همهنظامهای شرعی و فقهی یا سیستم حقوقی مدرن، به عنوان یک اصل مهم مورد توجه قرار میگیرد اصل "شخصی بودن جرم و مجازات" است به این مفهوم که هیچکس را به علت فعالیت و یا حتی ارتکاب به جرم بستگان و نزدیکانش نمیتوان محاکمه کرد.

ما به درستی نمی دانیم که اقوام ایشان در چه رده ای فعالیت میکنند اما با فرض ارتکاب جرم هم خانم نبوی پاسخگوی اقداماتی که بستگانشان انجام میدهند نیستند اما متاسفانه بنابه اظهارات موکّلم در حکمی که روز 3 آذر در محل دادگاه به ایشان ابلاغ شده صراحتا ذکر شده است که به دلیل فعالیتهای اقوامشان ایشان مورد مجازات قرار گرفتهاند و حقوق ایشان در بازجویی و محاکمهبارها و بارها نقض شده است.

از نظر حقوقی آیا قاضی میتواند بر اساس برداشت شخصی و سیاسی خودش حکم صادر کند؟
من از همان ابتدا از قاضی خواسته بودم با توجه به جرائمی که در کنار پرونده خانم نبوی اتفاق افتاده که از مهمترین آنها میتوان به بازداشت غیرقانونی ایشان اشاره کرد به این جرائم رسیدگی کنند اما متاسفانه قاضی با توجه به وظیفه اش بازهم به این جرم رسیدگی نکرده است. رئیس زندانی که خانم نبوی را پذیرش کرده و قاضی و تمام دستاندرکاران پرونده ایشان مرتکب جرم شدهاند و این شوخی بردار نیست؛ اما قاضی اصلا به این موضوع توجه نکرده و در عوض موکّل من را محاکمه و به 4 سال حبس تعزیری محکوم کرده است.

این حکم به دلایل مختلف از جمله نادیده گرفتن اصل شخصی بودن جرم و مجازات ها غیرقانونی و ناعادلانه است و قاضی به هیچ وجه بر اساس برداشت شخصی و سیاسی خود نمی تواند حکم صادر کند و رای صادره به لحاظ قانونی،شرعی و مطابقت با عدل و انصاف با هیچ کدام از این اصول نمیخواند.

پس عاطفه حق شکایت از دست اندرکاران پرونده اش را دارد؟

قطعا. خانم نبوی حق شکایت علیه قاضی و بازجویان را دارد.

با توجه به این وضعیت، آیا شما در مدت قانونی مشخص شده لایحه تجدید نظر خواهی خواهید نوشت؟و آیا به تغییر در حکم امیدوار هستید؟

قطعا خواهم نوشت، اعتراض میکنم، لایحه و دلایل خود را مفصلا ذکر خواهم کرد و بسیار امیدوار هستم با توجه به این رای نامأنوسی که از این دادگاه صادر شده در دادگاهی بالاتر، این رأی شکسته شود. با این احکام سنگین روزهای سختی بر وکلا و متهمان روزهای بعد از انتخابات میگذرد.

من در جلسه دادگاه به قاضی یادآوری کردم در راهپیمایی سکوتی که در آن موکّل من شرکت کرده بود با این عنوان کلی که "رای من کجاست"قریب 4 میلیون نفر شرکت کرده بودند بنابراین اگر شرکت در آن راهپیمایی مستوجب تحمل 4 سال زندان است بنابراین حکومت جمهوری اسلامی باید به فکر زندانی به گنجایش 4 میلیون نفر برای 4 سال باشد با ماموران و گزمه های خاص خودش.

بنابراین من فکر میکنم که ممکن است در سیستم قضایی ما هنوز افرادی باشند که با تدبیر بیشتری رأی صادر کنند و اصول مسلم حقوقی از جمله اصل شخصی و قانونی بودن جرم و مجازات ها را در نظر بگیرند که اگر این اصول رعایت بشود شک ندارم که برای موکّلم حکم برائت صادر خواهد شد.

به عنوان وکیل عاطفه، چه تلاشهایی برای تغییر وضعیت حقوقی او انجام دادهاید و چرا این تلاش ها تا کنون به نتیجه نرسیده؟

من پس از این که بستگان خانم نبوی برای پذیرش وکالت ایشان به من مراجعه کردند با عاطفه ملاقات کردم تا وکالتنامه به امضای ایشان رسید؛ پس از آن در چند جلسه مذاکره با ایشان وضعیتشان را جویا شدم و سپس مهمترین تلاش من از ابتدا پس از ورود و اشراف به پرونده، توجّه بر این نکته بود که بازداشت ایشان غیرقانونی است و تمام تلاشم را کردم تا بتوانم به این بازداشت غیرقانونی پایان بدهم. مکاتبات فراوانی با شعبه 12 انجام دادم و مام این مکاتبات من بی پاسخ مانده در حالیکه اصل این نامهها در پرونده موجود است. از رئیس شعبه 12 انتظار میرفت که به این اقدام غیرقانونی رسیدگی کند.

طبیعی ست که بعد از تغییر شرایط به هیچ وجه چنین ادعایی پذیرفته نخواهد شد که این بازداشت ها توسط یکعده افراد خودسر صورت گرفته شده باشد چون من به مقامات مسئول متعددی این بازداشت غیرقانونی را گزارش کرده بودم اما این بازداشت غیرقانونی تا امروز ادامه پیدا کرده است. از طرف دیگر در جلسه دادگاه هم من به سوالات غیرعادی رئیس دادگاه اعتراض کردم.

رئیس دادگاه به جای بازجویی موکّل من بستگان او را مورد سوال قرار میداد حتی از خانم نبوی پرسید که شوهر شما هم سابقه فعالیت سیاسی دارد؟ و وقتی با اعتراض من مواجه شد به من گفت: شما میترسید موکّلتان جواب بدهد؟ گفتم: بله ولی سوال شما غیرقانونی است. بنابراین اگر هر کس مجموعه این روند را کنار هم بگذارد که یک بازداشت غیرقانونی،سوال و جواب های غیرقانونی و همه اینها؛ به این نتیجه میرسد که رسیدگی چندان بیطرفانه صورت نگرفته است.

بنا به گفته یکی از زندانیان هم دوره با عاطفه، او قبل از انتقال به بند 209 اوین تحت فشار روحی شدیدی قرار گرفته بود؛ آیا این ادعا درست است؟

عاطفه گفت که بارها از طرف بازجوها تحت فشار روحی قرار گرفته بود که اگر اتهامات بویژه اتهام همکاری با سازمان مجاهدین خلق را بپذیری تو را کمک می کنیم و اگر نپذیری زندان طویل المدّت میدهیم؛ ولی به هرحال موکّل من نمی توانست چیزی را که انجام نداده بود قبول کند. عاطفه زیر بار این حرف نرفته زیرا هیچ ارتباطی با آن سازمان نداشته بنابراین در پرونده،دست کم ده بار گفته است که من هیچ ارتباطی با سازمان ندارم.

الان وضعیت روحی و جسمی عاطفه چطور است؟

عاطفه هرگز انتظار چنین برخوردی به دلیل استفاده از حق قانونیاش را نداشت! در اصل 27 قانون اساسی صراحتا آمده که انجام راه پیمایی و اجتماعات مجاز است؛ به همین دلیل به هیچ وجه انتظار چنین برخورد سنگین و دور از انتظاری را نداشت و من امیدوارم که با اعتراضی که به این رأی می کنیم این رای به مراحل بالاتر برود و بتوانیم قضات مراحل بالاتر را متقاعد کنیم و حکم برائت برای ایشان صادر بشود.

به عنوان آخرین سوال، آیا عدم اجازه ملاقات یک وکیل با موکّلش و یا حضور مأموران در این ملاقات ها، توجیه قانونی دارد یا خیر؟

اینها حقوقی است برای موکّلین که مرتبا نقض میشود. این عدم اجازه ملاقات و اینکه گاهی ملاقات با حضور مامور اطلاعات انجام می شود و همینطور بازداشتهای غیرقانونی که نمونه اش در پرونده خانم نبوی ثبت شده است همه این ها از حقوق متهمان است که مکررا نقض می شود. این که به جرائم چنین متهمانی که از مصادیق بارز متهمان سیاسی هستند با حضور هیات منصفه رسیدگی نمیشود و برعکس در دادگاههای رعبآور مثل دادگاه انقلاب، بدون رعایت حقوق اساسیشان محاکمه می شوند،

این که اصل 27 قانون اساسی مرتبا از سوی مسئولان نادیده گرفته می شود همه از مواردی ست که هیچ توجیه قانونی ندارد. اگر سیستم قضائی به این اقدامات غیرقانونی خودش ادامه دهد قطعا بر بحران های داخلی خودش می افزاید.